Polikistik over sendromu (PCOS), üreme çağındaki kadınlarda en yaygın görülen endokrin bozukluklardan biridir. Bu durum, kadınların adet düzenini, hormonlarını, üreme yeteneklerini, damar sağlığını, kalbini ve dış görünüşlerini etkileyebilir. PCOS'lu kadınların adet döngüleri düzensiz olabilir ya da hiç olmayabilir. Ultrason tetkiklerinde, yumurtalık çevresinde 8-10 mm büyüklüğünde küçük kistlerle karakterize edilen polikistik over görünümü tespit edilebilir. Bu durum, kadınların %15-20'sinde görülür. Polikistik over sendromu tanısı, ultrasonografik polikistik over görünümü ile birlikte yumurtlamanın olmaması ve kronik hiperandrojenizm bulgularının en az iki tanesinin bulunmasıyla konur. Ancak, her polikistik over sendromlu kadında bu görünüm bulunmamaktadır.

PCOS'un genetik olarak oluştuğuna dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Bu rahatsızlık, adet dönemlerini kontrol eden hormonlardaki dengesizliklerle tetiklenir. Normalde kadınlarda yumurtalıklarda üretilen testosteron, östrojene dönüştürülür. Polikistik over sendromlu kadınlarda ise testosteron üretimi artar ve semptomlar ortaya çıkar. İnsülin hormonunun da bu duruma etkisi olduğu düşünülmektedir. Çünkü bu kadınlarda insülin direnci olarak tanımlanan durum da sıklıkla görülür. İnsülinin yüksek olması, yumurtalıkları etkileyerek hormonal dengesizliğe neden olur ve androjen üretiminin artmasına yol açar. Bu da akne, kilo alımı, aşırı kıllanma ve yumurtlama sorunlarına sebep olur. Polikistik over sendromlu kadınlar, kilo almakta ve kilo vermekte zorlanır; bu durum, insülin metabolizmasındaki bozukluktan kaynaklanır.

Kadınlar bu rahatsızlıktan farklı şekillerde etkilenebilir. Bazılarında herhangi bir belirti görülmezken, bazılarında ek bulgular oluşabilir. Hastalarda yumurtanın tam olarak olgunlaşması için gereken hormonlar üretilmemektedir. Olgunlaşmayan yumurtalar salınmadığından yumurtlama olmaz ve progesteron üretimi gerçekleşmez. Bu durum, adetlerin düzensizleşmesine ya da tamamen kesilmesine yol açar. Polikistik over sendromunda kistler zararlı olmadığından cerrahi müdahaleye gerek kalmaz. Bu kistler yumurtalık kanserine sebep olmaz ancak hormonal dengesizlikler ileri yaşlarda kalp hastalıklarına, rahim kanseri ve diyabet oluşumuna neden olabilir. Bu kadınlarda iyi kolesterol düşük, kötü kolesterol yüksek ve kan basıncı yüksek olabilir. Ayrıca kalp krizi riski artar. Progesteron üretimi olmadığı için rahim içi kalınlaşır, kanama olur ve ilerleyen aşamalarda hiperplazi ve kanser gelişme riski artar.

Polikistik over sendromunu teşhis etmek için herhangi bir kesin test bulunmamaktadır. Hastanın şikayetleri, fiziksel muayene, kan testleri ve ultrason tetkikleri ile tanı konur. Bu hastalarda tansiyon ve kan şekeri seviyeleri kontrol altında tutulmalıdır.

Polikistik over sendromunun kesin bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Tedavi, daha çok semptomlara yönelik uygulanır. Hastaların çoğunda medikal tedaviye başvurmadan, beslenmenin düzenlenmesi, egzersiz ve sağlıklı yaşam tarzı ile iyileşme sağlanabilir. Bu önlemler, fazla kilo, ailesinde kalp hastalığı ve diyabet olan kadınlarda mutlaka uygulanmalıdır. Egzersiz ve sağlıklı beslenme, polikistik over sendromunun yönetiminde önemlidir. Ayrıca insülin kullanımının düzenlenmesi de hastalar için faydalıdır. Kadınların kilo vermesi, kalp hastalığı ve diyabet riskini azaltır, adetleri düzene sokar. Bu, medikal tedavi gerektirmeden fertiliteyi artıran bir unsurdur. Hormonal dengesizlik sorunu olan kadınlarda kilo verilmesini sağlamak için kişiye uygun beslenme tarzı oluşturulmalıdır. Ayrıca kadınların sigarayı bırakmaları da önemlidir.

Cilt sorunları ve aşırı kıllanma gibi etkilerin giderilmesi için, hastalarda kombine düşük dozlu antiandrojen içeriği olan oral kontraseptifler kullanılabilir. Dirençli durumlarda yüksek dozlu olanlar kullanılabilir. Bu ilaçların fertilite üzerinde bir etkisi bulunmamaktadır.